Ρέα Βαλντέν: «Δεν υπάρχουν σχήματα που να μας χωράνε. Πρέπει να εφεύρουμε τα δικά μας»

Σε μια μυστική εξομολόγηση της πρωτοπόρου φεμινίστριας σκηνοθέτριας Αντουανέττας Αγγελίδη στην κόρη της Ρέα Βαλντέν, μας βάζει το ντοκιμαντέρ «Έμμονες Ώρες στον Τόπο της Πραγματικότητας». Για το βλέμμα, τη ζωή, τα οράματα, τις ταινίες της, και τη συγκλονιστική εμπειρία της τύφλωσης, μιλά η Αντουανέτα Αγγελίδη στη σκηνοθέτη Ρέα Βαλντέν σε μια ταινία φτιαγμένη σε ένα διαμέρισμα, στην καραντίνα. Για μια ταινία για τον εσωτερικό κόσμο και το μυστικό τόπο όπου βρίσκεις το Άλλο.

Με αφορμή την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ «Έμμονες Ώρες στον Τόπο της Πραγματικότητας» στο 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η σκηνοθέτης Ρέα Βαλντέν μίλησε στο notesfromlife.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΚΟΝΔΡΑΝΗ

Τι σας ώθησε να προχωρήσετε σε ένα ντοκιμαντέρ για τη μητέρα σας;
Αγαπώ και θαυμάζω την Αντουανέττα Αγγελίδη, ως μητέρα μου και ως δημιουργό. Από το τέλος της εφηβείας μου, αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε ως καλλιτέχνιδες. Είναι μια σχέση που ξεκίνησε ως διδασκαλία και εξελίχθηκε σε ισότιμο διάλογο. Επιπλέον, έχω αφιερώσει ένα μέρος της ερευνητικής μου δουλειάς ως θεωρητικός του κινηματογράφου στη μελέτη του έργου της. Θεωρώ ότι το έργο της έχει μια ιδιάζουσα δύναμη, και είναι σημαντικό για την άρθρωση των ερωτημάτων της πρωτοπορίας με τα αιτήματα του φεμινισμού. Εκκίνηση του ντοκιμαντέρ ήταν η επιθυμία της Αντουανέττας να μιλήσει με λέξεις, να μοιραστεί τις εμπειρίες της. Και η δική μου επιθυμία ήταν να της δώσω το χώρο να το κάνει.

Τι θα δει το κοινό σε αυτή την ταινία;
Όπως λέει και ο υπότιτλός της, η ταινία αυτή είναι «εξομολογήσεις της Αντουανέττας Αγγελίδη». Είναι μια σειρά από αφηγήσεις ιστοριών και εμπειριών, ονείρων και οραμάτων, συνειδητοποιήσεων και αποκαλύψεων. Η Αντουανέττα μιλά, με έναν τρόπο μυστικό και οικείο, και μας προσκαλεί στον κόσμο της. Για ένα κομμάτι της ταινίας μάλιστα, το σώμα της είναι βυθισμένο το σκοτάδι, και το πρόσωπο με τα χέρια της αναδύονται από αυτό, σαν να μπαίνουν κατευθείαν στα όνειρά μας.

Η ταινία γυρίστηκε χωρίς συνεργείο, στο διαμέρισμα σας, σε ένα μόνο δωμάτιο, στη διάρκεια της καραντίνας. Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε στο γύρισμα;
Κατά κάποιον περίεργο τρόπο, οι περιορισμοί λειτούργησαν θετικά. Δεν ξέρω πώς ένας διάλογος τόσο οικείος, τόσο βαθιά αποκαλυπτικός, θα ήταν δυνατόν να γίνει με την παρουσία συνεργείου.

Η Ρέα Βαλντέν με την Αντουανέττα Αγγελίδη

«Έμμονες Ώρες στον Τόπο της Πραγματικότητας». Πώς προέκυψε ο τίτλος του ντοκιμαντέρ;
Τον τίτλο του ντοκιμαντέρ έδωσε η ίδια η Αντουανέττα. Είναι μια σύνθεση από αποσπάσματα από τους τίτλους των τεσσάρων ταινιών μεγάλου μήκους που έχει σκηνοθετήσει. «Έμμονες» από τις «έμμονες ιδέες», που είναι μετάφραση του γαλλικού «idées fixes», από την ταινία «Idées Fixes / Dies Irae – Παραλλαγές στο ίδιο θέμα» (1977). «Ώρες» από την ταινία «Οι ώρες – Μια τετράγωνη ταινία» (1995). «Στον τόπο» από την ταινία «Τόπος» (1985). «Της πραγματικότητας» από την ταινία «Κλέφτης ή η Πραγματικότητα» (2001). Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ, λοιπόν, συνδέει τα έργα της Αντουανέττας με την εμπειρία και διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας: «έμμονες ώρες» καθημερινής δημιουργίας «στον τόπο της πραγματικότητας», εντός και εκτός ταινίας. Συγχρόνως, μιλά για την περίεργη συνθήκη εγκλεισμού της καραντίνας, μέσα στην οποία μορφοποιήθηκε η ταινία.

Η Αντουανέττα Αγγελίδη είναι μια πρωτοπόρος φεμινίστρια σκηνοθέτρια. Εμπνέει και ενέπνεε τις γυναίκες. Πως προέκυψε τώρα ένα ντοκιμαντέρ επάνω στην ίδια; Βοήθησε και λίγο η εποχή μας, που με τα γεγονότα των τελευταίων χρόνων προσπαθεί το γυναικείο φύλο να πάρει πίσω τη δύναμη του;
Η Αντουανέττα ανήκει στο φεμινιστικό κίνημα από τη δεκαετία του 1970 και σκηνοθετεί εδώ και 45 χρόνια. Το έργο της έχει εμπνεύσει και εμπνέει, έχει μιλήσει και μιλάει προσωπικά, τόσο στις γυναίκες και στους αγώνες τους, όσο και σε δημιουργούς που ψάχνουν έναν αντισυμβατικό τρόπο έκφρασης, και κυρίως σε μια νεότερη γενιά. Μέχρι τώρα, η Αντουανέττα έχει μιλήσει μέσα από τις ταινίες της. Τώρα, αποφάσισε να μιλήσει με λέξεις. Και αυτή είναι η εκκίνηση του παρόντος ντοκιμαντέρ. Και, ναι, η πρόσφατη αναζωπύρωση του φεμινιστικού κινήματος είναι ένα γεγονός που χαροποιεί τόσο εμένα όσο και εκείνη.

Η Αντουανέττα Αγγελίδη. Στιγμιότυπο του φιλμ.

Μετά από όλα αυτά τα φιλμ που έχετε σκηνοθετήσει, ξεχωρίζετε κάποιο από όλα;
Δεν νομίζω ότι έχω κάνει και τόσα πολλά πράγματα. Σε είκοσι χρόνια, ελπίζω να είμαστε ακόμα εδώ και να αξίζω περισσότερο τα καλά σας λόγια. Μέχρι στιγμής, πολύ σημαντική για εμένα ήταν η συνεργασία μου με την Αντουανέττα για την ταινία «121280 Ritual» (2008), όπου χρησιμοποιήσαμε το υλικό που είχε τραβήξει τον εαυτό της το 1980, όταν ήταν έγκυος τον αδερφό μου. Αυτή ήταν για μένα μια πολύ έντονη συναισθηματικά στιγμή. Θα δείτε κάποια πλάνα αυτής της ταινίας και στο παρόν ντοκιμαντέρ.

Τι έχετε μάθει για το σινεμά και τη ζωή από την εμπειρία αυτών των ταινιών μέχρι στιγμής;
Τί μεγάλη και τρομαχτική ερώτηση! Ας ξαναδιατυπώσω μια διαπίστωση που έκανα πριν από είκοσι χρόνια, και που δεν έχει αλλάξει έκτοτε «έτσι σοφή που (δεν) έγινα, με τόση πείρα»: Δεν υπάρχουν σχήματα που να μας χωράνε. Πρέπει να εφεύρουμε τα δικά μας.

Το τρέιλερ:

Το ντοκιμαντέρ «Έμμονες Ώρες στον Τόπο της Πραγματικότητας» θα κάνει πρεμιέρα στο 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης την Παρασκευή 3/3/23 στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης στο Λιμάνι στις 18:30.